De cursus visziekten wordt verzorgd door Dr. ir. Olga Haenen. Bij het Visziektelaboratorium van Wageningen Bioveterinary Research (WBVR). Dit is een onderdeel van Wageningen UR, Lelystad. www.wur.nl/bvr

Tekst: Alie de Boer.
Foto’s: Alie de Boer, Marco Zegers, René Grootscholten.

Inleiding:

Vandaag gaan we een cursus visziekten volgen die éénmalig, speciaal voor de Adviesgroep Koi en vijver wordt georganiseerd bij het laboratorium voor Vis,- schaal en schelpdierziekten.

Op het moment dat vistelers of viseigenaren problemen hebben, kunnen zieke vissen worden opgestuurd. Hierna worden in dit laboratorium allerlei onderzoeken gedaan om een juiste diagnose te stellen. Denk dan aan bacteriologisch en virologisch onderzoek of sectie met uitgebreid inwendig onderzoek.

Doel van deze cursus dag:

Het uitbreiden en “up to date” houden van onze kennis is cruciaal. Daarmee is Adviesgroep Koi en vijver beter voorbereid op de problemen en visziektes die bij vijvers van hobbyisten kunnen worden aangetroffen. Niettemin kan de samenwerking met het WBVR ook leiden tot een juiste diagnose bij verdenking van bacteriologische of virologische aandoeningen.

Cursus:

De cursusdag start om 10.00 uur en we hebben er allemaal enorm veel zin in. De verschillende provincies van Nederland zijn in de Adviesgroep Koi en vijver vertegenwoordigd, helaas kunnen een aantal adviseurs door omstandigheden niet aanwezig zijn. Maar er ligt een cursusmap klaar met alle informatie die vandaag aan de orde komt. Ook een USB-stick waarop een visziekten boek, flyers en formulieren staan. We gaan deze informatie zeker delen.

De theorie:

Na een hartelijke ontvangst door Dr. ir. Olga Haenen gaan we van start met het ochtend programma, dit is het theoretische gedeelte. De taken, verantwoordelijkheden en werkzaamheden van het laboratorium komen aan bod. Tevens de rol die het speelt als referentie lab voor de EU en Nederland. Daarbij wordt uitgebreid ingegaan op de visziektes, ziekteverschijnselen en kenmerken bij bacteriologische en virologische infecties. Deze infecties lijken in veel gevallen op elkaar en er is vaak zelfs sprake van een dubbelinfectie. Dit is ontzettend interessant omdat hier veel onduidelijkheid over bestaat. Sommige virussen komen in de koi hobby steeds vaker voor zoals het Koi Sleepy Disease, het Spring Viremia of Carp Virus en het Koi Herpes Virus. Alleen voor KHV geldt een meldingsplicht (in open water).  De specifieke kenmerken en temperaturen waarbij deze virussen actief zijn worden door Olga toegelicht.

Het antibioticabeleid:

Het antibioticabeleid en de steeds vaker voorkomende resistentie van bacteriën tegen deze medicatie wordt uitgebreid besproken. Eigenlijk zou er standaard een antibiogram moeten worden gemaakt om te bepalen welke antibiotica optimaal werkzaam is. Maar in de praktijk wordt er nog te vaak gekozen voor een breedspectrum antibioticum. Ook de belangrijkste parasieten (vispathogenen) worden uitgebreid toegelicht (zowel uitwendig en inwendig). Om al deze problemen te voorkomen of te reduceren wordt de nadruk gelegd op preventie, het vermijden van stress en het nastreven van een optimale waterkwaliteit. Voeding is tenslotte ook een belangrijke factor bij de groei en de gezondheid van de koi, sommige verstoringen kunnen worden voorkomen door het gebruik van extra vitaminepreparaten. De morgen vliegt voorbij met de nodige discussies. Wat is het toch fijn om met een groep oprecht geïnteresseerde hobbyisten zo’n cursus te mogen volgen! Voor we het weten is het tijd voor een uitstekend verzorgde lunch.

Het middagprogramma:

Voor het tweede deel van deze cursus gaan we naar de sectiezaal. Dit leidt tot enige hilarische momenten omdat iedereen een “te” grote witte overjas aantrekt en ons eigen schoeisel wordt vervangen door laarzen of klompen. Daarna lopen we door een bad van natronloog om besmetting te voorkomen en de handschoenen mogen daarom ook zeker niet ontbreken.

De praktijk:

Er zijn voor het lesprogramma van vandaag vissen beschikbaar gesteld. Al zijn ze wel wat kleiner dan we gewend zijn, maar dat maakt het niet minder interessant. Allereerst wordt gekeken of er al iets af te leiden valt aan het zwemgedrag of andere uiterlijke kenmerken. Vervolgens worden de vissen geëuthanaseerd en opgeofferd aan de wetenschap. Er volgt uitleg over de juiste manier van verdoven en we leren hoe het beste bloed kan worden afgetapt.  Bovendien komt ter sprake dat vissen rood bloed hebben, wat veel mensen eigenlijk niet weten.

Microscopisch onderzoek:

Het bloed kan vervolgens worden onderzocht op bloedparasieten. Daarna volgt het maken van een kieuw en een huidpreparaat voor microscopisch onderzoek. Bij vissen die dood zijn is het mogelijk om nog meer te onderzoeken. De vissen worden opengeknipt, de ingewanden worden benoemd en onderzocht. Uit de darm kan een mestpreparaat worden gemaakt, dit is het enige preparaat wat niet verdund mag worden met water. Vervolgens gaan we op zoek naar parasieten!

Hiervoor zijn verschillende soorten microscopen beschikbaar. Al heel snel zwemt er Costia (Ichtyobodo) door het beeld. En op het kieuwpreparaat zit de kieuwworm in verschillende stadia. Ook heel interessant is de ontdekking van tomieten. Dit is een tussenstadium in de ontwikkeling naar de volwassen de witte stip.

Het afenten van vis voor bacteriologie:

Bij verdenking van een bacteriologische aandoening kan er een afenting worden gemaakt. Belangrijk hierbij is dat de vis levend of pas overleden is, anders is de kans op verontreiniging van de bacteriekweek heel groot. De werkwijze en keuze van materialen wordt uitgebreid besproken. Voor de kweek wordt het liefst gebruikt gemaakt van BAP agarplaten. Dit zijn voedingsbodems met 5-10% schapenbloed, deze geven de beste resultaten. Het nemen van het monster en het verder doorverdunnen van deze afstrijk wordt gedaan met behulp van steriele “wegwerp” öses (dit zijn ent-oog naalden). Daarna komen de agarplaten 48 uur tot één week in een broedstoof bij een temperatuur van 22 graden Celsius. Hiermee kan een specifieke bacterie stam worden geïsoleerd en verder onderzocht.

We brengen allerlei dingen vandaag in praktijk en dat is enorm leerzaam. De zelfgemaakte voedingsbodems mogen mee naar huis om te kijken of er bacteriegroei zal optreden. Hier is immers een incubatietijd voor nodig.

Certificaat:

De dag loopt helaas ten einde en na nogmaals een verkleedpartij gaan we weer terug naar de theoriezaal voor de afsluiting en de rondvraag. Het was een informatieve, leerzame dag waar we met veel plezier aan terug kunnen denken. Ten slotte krijgt iedere cursist een certificaat uitgereikt en dat is een bekroning op deze mooie dag.

Dr. ir. Olga Haenen wordt namens de Adviesgroep Koi en vijver hartelijk bedankt voor haar inzet en uitleg.